Endemi, Epidemi ve Pandemi Nedir?

İlk olarak Çin’de ortaya çıkan ve hızla tüm dünyaya yayılan COVİD-19 Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi olarak ilan edildi. Peki pandemi nemek? Salgından veya epidemiden farkı ne?

Endemi, salgın, epidemi ve pandemi terimleri genellikle enfeksiyonları tanımlamak için kullanılır. Bununla beraber hipertansiyon, kanser gibi durumlar da bu şekilde tanımlanabilir. Dilerseniz şimdi tek tek bu kavramları inceleyelim:

Makaleyi sesli dinlemek için buraya tıklayabilirsiniz.

Endemi

Endemi, vaka sayılarının bir grup insan arasında oldukça öngörülebilir bir oranda mevcut olduğu durumdur — gözlemlenen vaka sayısı yaklaşık olarak beklenen sayı ile aynıdır. Bu grup, bir kasaba veya ilçenin tüm sakinleri olabileceği gibi, ülkeler, kıtalar gibi daha büyük alanlar da söz konusu olabilir. Afrika’da sıtma, güneybatı Amerika ve kuzey Meksika’da mikotik enfeksiyon (koksidioidomikoz), tropikal ve subtropikal bölgelerde dang ateşi örnek olarak verilebilir.

Salgın (Outbreak)

Salgın, bir durumda beklenenden daha fazla olarak vaka sayısında ani bir artış olduğu zamandır. Ya beklenenden daha fazla sayıda vaka vardır yahut durum daha önce olmadığı bir yerde görülür. Bu nedenle tek bir vaka da bir salgın olabilir. Salgınlar nispeten küçük alanlarla sınırlıdır. Örnekler arasında 2010 Haiti depreminden sonra ortaya çıkan kolera, marul ve etten geçen Escherichia coli , 1976'dan beri farklı Afrika ülkelerinde görülen Ebola salgınları zikredilebilir.

Epidemi

Epidemi, salgının daha geniş bir coğrafi bölgeye yayılanması olarak tanımlanabilir. 2014'te Brezilya’da başlayan ve Latin Amerika ve Karayipler’in çoğuna yayılan Zika virüsü, Batı Afrika’da 2014–2016 yılları arasında epidemiye yol açan Ebola salgınları örnek olarak verilebilir.

Pandemi

Pandemi, epideminin tüm dünyaya yayılmasıdır. Dünya nüfusunun üçte birinden fazlasını enfekte eden ve yaklaşık 50 milyon insanı öldüren 1918 İspanyol gribi bunun en meşhur örneğidir. 1918'den beri -1957 ‘te, 1968'de ve en son 2009'da görülen H1N1 gribi gibi- çeşitli grip salgınları olmuştur.

Diğer örnekler arasında 14. yüzyılda görülen hıyarcıklı veba (Kara Ölüm), 2003'te görülen ciddi akut solunum sendromu (SARS) virüsü ve HIV / AIDS sayılabilir.

Bir olgunun yayılımına birçok faktör etki eder. En önemli iki faktör, olgunun bir kişiden diğerine ne kadar kolay bulaşabildiği ve -özellikle de uçak yoluyla olan- insan hareketliliğidir. Çünkü enfeksiyonlar bu sayede saatler içinde dünyanın bir bölgesinden başka bir bölgesine taşınabilir.

Şu an mevcut olan COVİD-19, her iki faktörün de etkisiyle pandemiye yol açarak dünyanın farklı noktalarında, kitleler üzerinde görülüyor.